Με τον όρο διαθλαστικό σφάλμα, ενοούμε το πρόβλημα της εστίασης του φωτός στον αμφιβληστροειδή λόγω του σχήματος του ματιού. Οι πιό κοινοί τύποι διαθλαστικών σφαλμάτων είναι η μυωπία, η υπερμετρωπία και ο αστιγματισμός. Κατά συνέπεια η επεμβατική διορθωση των σφαλμάτων αυτών με τις νέες τεχνολογίες Laser, ονομάζεται Διαθλαστική Χειρουργική.
Μέθοδοι
Διαθλαστικές επεμβάσεις με LASER
Η πιο διαδεδομένη μέθοδος σήμερα σε όλο τον κόσμο για τη διόρθωση μυωπίας, υπερμετρωπίας και αστιγματισμού είναι η διόρθωση με LASER. Αυτή η μέθοδος καλύπτει το μεγαλύτερο ποσοστό των ατόμων με διαθλαστικά προβλήματα. Το υπόλοιπο ποσοστό χρειάζεται άλλου είδους επεμβάσεις.
Τις τελευταίες δεκαετίες αυτές οι οφθαλμολογικές επεμβάσεις θεωρούνται πλέον επεμβάσεις ρουτίνας, είναι απλές για τον ασθενή, γρήγορες και μπορούν να έχουν εφαρμογή στην πλειοψηφία των αμετρωπιών.
Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν είναι απαραίτητη, πέρα από τον εξελιγμένο εξοπλισμό, η γνώση και εμπειρία του χειρουργού για σωστή επιλογή και εφαρμογή της μεθόδου διόρθωσης, ώστε ανάλογα με τα δεδομένα του κάθε ασθενούς, να ελαχιστοποιηθεί η πιθανότητα επιπλοκών.
Το LASER της διαθλαστικής χειρουργικής
Είναι ένα σύστημα το οποίο έχει την ικανότητα να παράγει, να ελέγχει και να κατευθύνει μία δέσμη φωτεινής ενέργειας. Αυτή η δέσμη φωτός έχει ένα και μόνο συγκεκριμένο μήκος κύματος και όλες οι ακτίνες που την αποτελούν ταξιδεύουν προς μία συγκεκριμένη κατεύθυνση. Χρησιμοποιώντας αυτή τη δέσμη «σμιλεύουμε» την επιφάνεια του κερατοειδούς και μεταβάλλουμε την καμπυλότητά του, ανάλογα με το διαθλαστικό σφάλμα που θέλουμε να διορθώσουμε.
Το LASER είναι ασφαλές και αποτελεσματικό και δεν επηρεάζει τους παρακείμενους ιστούς, εφόσον οι παράμετροι των προεγχειρητικών εξετάσεων (διαθλαστική μελέτη) επιτρέπουν την εφαρμογή του.
Μέθοδοι διόρθωσης διαθλαστικών σφαλμάτων με LASER
1. Lasik
Είναι σήμερα η συνήθης διαθλαστική επέμβαση. Είναι ανώδυνη, σύντομη και κατά κανόνα ασφαλής. Δεν απαιτεί νοσηλεία και είναι πολύ προβλέψιμη μετεγχειρητικά. Η όραση αποκαθίσταται ταχύτατα, συνήθως από την επόμενη ημέρα, σταθεροποιείται δε πλήρως μέσα στον πρώτο μήνα.
Στην LASIK, το LASER εφαρμόζεται κάτω από ένα πολύ λεπτό πέταλο του επιφανειακού στρώματος του κερατοειδούς, που δημιουργείται από ένα μικρομετρικό εργαλείο υψηλής ακριβείας, μηχανικό ή LASER. Το λεπτό αυτό πέταλο καλύπτει, επανερχόμενο στη θέση του, την επιφάνεια της εφαρμογής της LASER φωτοαφαίρεσης, η οποία διαμορφωνει την δομή του κερατοειδούς προσφέροντας ταχύτερη, άνετη και ανώδυνη ανάρρωση.
2. PRK
Στην περίπτωση αυτή απομακρύνονται μηχανικά (PRK) ή μέσω του ιδίου του Excimer LASER (TRANSEPI) τα κύτταρα του επιθηλίου (επιφανειακή στιβάδα) από τον κεντρικό κερατοειδή χιτώνα. Aκολουθεί το LASER που εφαρμόζεται αλλάζοντας τις κυρτότητες του κερατοειδή στο υποκείμενο στρώμα. Αμέσως μετά τοποθετείται ένας προστατευτικός φακός επαφής ο οποίος συνήθως αφαιρείται σε 3 ή 4 ημέρες, αφού το επιθήλιο αναγεννηθεί.
ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΕΣ ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ
Επεμβάσεις για τη διόρθωση των αμετρωπιών υπάρχουν πολλές και χρησιμοποιούνται επιλεκτικά ανάλογα με τα προεγχειρητικά δεδομένα, ώστε να επιτευχθεί το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα, με τις λιγότερες κατά το δυνατόν επιπλοκές και ανάλογα με τις απαιτήσεις του κάθε ατόμου. Σκοπός τους είναι η απεξάρτηση από τα γυαλιά ή τους φακούς επαφής. Σε ορισμένες περιπτώσεις γίνεται συνδυασμός ορισμένων από τις προαναφερθείσες μεθόδους ταυτοχρόνως ή διαδοχικά, ώστε να επιτευχθεί το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα, καθώς επίσης μπορεί να γίνει συνδυασμός και με άλλες οφθαλμολογικές επεμβάσεις που αφορούν σε διάφορες παθήσεις του οφθαλμού, π.χ μεταμοσχεύσεις κερατοειδούς, καταρράκτη, γλαύκωμα, παθήσεις του οπισθίου ημιμορίου του οφθαλμού κ.α.
Ένθετα Κερατοειδούς
α. Ενδοκερατικοί δακτύλιοι
Πρόκειται για ένθεση πλαστικών δακτυλίων στο στρώμα του κερατοειδούς. Έχει περιορισμένο πεδίο εφαρμογής, λόγω δυνατότητας διόρθωσης μικρής μόνο μυωπίας και αστιγματισμού. Η κύρια εφαρμογή τους αφορά ασθενείς με κερατόκωνο ή άλλες μορφές εκτασίας (παθολογικού αστιγματισμού). Eίναι μέθοδος αναστρέψιμη με την έννοια ότι οι δακτύλιοι μπορούν να αφαιρεθούν σχετικά εύκολα.
Πιθανές επιπλοκές περιλαμβάνουν την μετακίνηση του δακτυλίου, τήξη κερατοειδούς και μολύνσεις. Οι δύο τελευταίες επιπλοκές μπορεί να οδηγήσουν σε μεταμόσχευση κερατοειδούς.
β. Ενδοκερατικοί δίσκοι
Πρόκειται για ένθεση πλαστικών δίσκων στο στρώμα του κερατοειδούς. Κυρίως χρησιμοποιούνται για βελτίωση της πρεσβυωπίας.
Πιθανές επιπλοκές των ενδοκερατικών δίσκων περιλαμβάνουν μείωση οπτικής οξύτητος, δημιουργία θολεροτήτων στην περιοχή του κερατοειδούς, πτύχωση του κερατοειδούς, επιθηλιακή μετανάστευση κυττάρων, μετακίνηση του δίσκου έκκεντρα και μολύνσεις. Όλες οι ανωτέρω επιπλοκές είναι σχετικά σπάνιες.
Και οι δύο ανωτέρω μέθοδοι μειονεκτούν αισθητικά λόγω των αντανακλάσεων που φαίνονται στο μάτι το οποίο φέρει ενδοκερατικό δακτύλιο ή δίσκο.
Ενδοφακοί μετά την αφαίρεση καταρρακτικη ή καθαρού κρυσταλλοειδούς φακού, για τη διόρθωση των αμετρωπιών
Οι ενδοφακοί που εφαρμόζονται σχεδόν πάντα στις επεμβάσεις καταρράκτη έχουν συνήθως τη δυνατότητα ανάλογα με τη διοπτρική τους δύναμη να διορθώνουν τη μυωπία, την υπερμετρωπία, την πρεσβυωπία και τον αστιγματισμό (που προϋπήρχε της αφαίρεσης του καταρρακτικού ή του καθαρού φακού).
Η ίδια επέμβαση εφαρμόζεται και σαν αφαίρεση καθαρού κρυσταλλοειδούς φακού σε περιπτώσεις χωρίς καταρράκτη, αλλά με υψηλούς βαθμούς μυωπίας ή υπερμετρωπίας και αστιγματισμού. Ορισμένες φορές συνδυάζεται με ένθεση δακτυλίων έντασης περιφακίου, που υποστηρίζουν την δομή του χειρουργηθέντος φακού. Η αφαίρεση του καθαρού φακικού ή του καταρρακτικού υλικού γίνεται με φακοθρυψία ΥΠΕΡΗΧΩΝ, μεμονωμένα ή σε συνδυασμό, ανάλογα με την σκληρότητα του φακού του οφθαλμού.
Επίσης υπάρχουν ειδικοί επιπρόσθετοι ενδοφακοί οι οποίοι τοποθετούνται επάνω από υπάρχοντα ενδοφακό για την διόρθωση διαθλαστικών εκτροπών (μυωπία- υπερμετρωπία-αστιγματισμός-πρεσβυωπία) και σε άτομα με χαμηλή όραση λόγω ωχροπάθειας, σαν οπτικό βοήθημα.
Ενδοφακοί Διαθλαστικών Εκτροπών (Φακικοί Ενδοφακοί)
Χρησιμοποιούνται για τη διόρθωση κυρίως μέσης και υψηλής μυωπίας, αλλά και της υπερμετρωπίας και του αστιγματισμού. Με τη μέθοδο αυτή τοποθετείται χειρουργικά ένα είδος φακού επαφής πίσω από την ίριδα και μπροστά από τον κρυσταλλοειδή φακό ή εμπρός από την ίριδα με στήριξη είτε στην γωνία του προσθίου θαλάμου είτε στην περιφερική ίριδα.
Το πλεονέκτημά της είναι ότι είναι αναστρέψιμη μέθοδος, μπορεί δηλαδή αυτός ο φακός να αφαιρεθεί και να αντικατασταθεί με ανάλογο ενδοφακό στην περίπτωση που αργότερα εμφανισθεί καταρράκτης.
ΤΑ ΣΤΑΔΙΑ ΤΗΣ ΔΙΑΘΛΑΣΤΙΚΗΣ ΕΠΕΜΒΑΣΗΣ ΜΕ LASER
1) Προεγχειρητικός Έλεγχος
Τα άτομα που έχουν κάποια διαθλαστική εκτροπή δεν είναι όλα κατάλληλοι υποψήφιοι για διαθλαστική επέμβαση.
Απαραίτητες προϋποθέσεις για να μειωθεί το ποσοστό συμπληρωματικής, αργότερα, επανεπέμβασης ειδικά στη μυωπία, είναι να έχουν συμπληρώσει συνήθως το 18ο έτος της ηλικίας τους, και οι βαθμοί τους να είναι σταθεροί τουλάχιστον για ένα χρόνο πριν την επέμβαση. Στην περίπτωση που έχει προηγηθεί διαθλαστική επέμβαση με απόκλιση στο αποτέλεσμά της, ο ασθενής συνήθως αναμένει 3 μήνες για συμπληρωματικό LASER. Το συμπληρωματικό LASER συνήθως εφαρμόζεται μετά από διόρθωση υπερμετρωπίας – πρεσβυωπίας.
Κατά τον προεγχειρητικό έλεγχο γίνεται ακριβής εκτίμηση της κατάστασης του οπτικού συστήματος του ασθενούς με διαγνωστικά μηχανήματα τελευταίας τεχνολογίας, και εξετάζονται εξονυχιστικά οι παράμετροι που μπορεί να αποτελούν αντενδείξεις για μια ασφαλή επέμβαση. Αντενδείξεις για την επέμβαση είναι συνήθως οι ενεργές χρόνιες παθήσεις του κερατοειδούς χιτώνα, του αμφιβληστροειδούς, ή οποιαδήποτε άλλη οφθαλμολογική πάθηση, ανάλογα με την κρίση του ιατρού. Π.χ. σκλήρυνση του φακού του ματιού με σταθερή διαθλαστική εκτροπή για ένα χρόνο δεν αποκλείει την εφαρμογή διαθλαστικής επέμβασης (π.χ. LASER), ιδίως σε άτομα με μεγάλη ανισοεικονία και ανισομετρία. Εξάλλου μια μελλοντική πάθηση ή εξέλιξη π.χ. καταρράκτης, που κάποια στιγμή θα εμφανισθεί στον κύκλο της ζωής μας, δεν αποκλείει την διαθλαστική επέμβαση ούτε επηρεάζει την θεραπεία τυχόν μελλοντικής επέμβασης π.χ. καταρράκτου.
Οδηγίες για τον Προεγχειρητικό Έλεγχο
Εάν φοράτε μαλακούς φακούς επαφής πρέπει να τους αφαιρέσετε 7 ημέρες πριν τον προεγχειρητικό έλεγχο και 15 ημέρες εάν είναι αεροδιαπερατοί (ημίσκληροι ή σκληροί).
Ο προεγχειρητικός έλεγχος διαρκεί 1–2 ώρες, και μπορεί να γίνει σε μια ημέρα, αλλά μπορεί να χρειαστούν περισσότερες ημέρες για να συμπληρωθούν όλες οι εξετάσεις. Λόγω της μυδρίασης η όραση είναι θολή για μερικές ώρες μετά την εξέταση. Γι αυτόν τον λόγο, αν είναι ημέρα πρέπει να συνοδεύεστε, να μην οδηγήσετε και να έχετε μαζί σας γυαλιά ηλίου.
Προσκομίστε παλαιές συνταγές για γυαλιά, φακούς επαφής, φάρμακα και λεπτομερή ιστορικά παλαιών επεμβάσεων, αν υπάρχουν.
2) Επέμβαση
Η διαδικασία της επέμβασης διαρκεί γύρω στα 15 λεπτά για κάθε μάτι, αλλά στο κέντρο θα παραμείνετε περίπου 1 ώρα.
Οδηγίες για την ημέρα της επέμβασης:
Να φοράτε άνετα ρούχα.
Αποφεύγετε να φοράτε άρωμα, μακιγιάζ, ζελέ ή λακ μαλλιών καθώς αυτές οι ουσίες όταν εξατμίζονται μπορεί να επηρεάσουν την ενέργεια του LASER.
Να έχετε μαζί σας συνοδό γιατί δεν επιτρέπεται να οδηγήσετε, και απαραιτήτως γυαλιά ηλίου.
Να έχετε εκ των προτέρων προμηθευτεί τα φάρμακα που θα χρησιμοποιήσετε μετεγχειρητικά.
3) Ανάρρωση
Μετά την επέμβαση η όραση πιθανόν να είναι θολή και είναι αναμενόμενο να έχετε την αίσθηση ξένου σώματος στα μάτια ή φαγούρα. Τα συμπτώματα αυτά θα υποχωρήσουν σημαντικά την άλλη ημέρα και θα εξαφανισθούν τελείως τις επόμενες.
Συνήθως αμέσως μετά την επέμβαση τοποθετείται επιδεσμικός φακός επαφής που αφαιρείται αργότερα από τον θεράποντα ιατρό.
Ακολουθείτε πιστά τις οδηγίες του ιατρού σας όσον αφορά στην φαρμακευτική αγωγή μετά την επέμβαση.
Μετεγχειρητικές οδηγίες
Όταν ρίχνετε τα κολλύρια, για να ανοίξετε τα βλέφαρά σας, να τραβάτε μόνο το κάτω βλέφαρο και να μην ακουμπάτε το επάνω.
Αν το φάρμακο δεν πέσει μέσα στο μάτι ή δεν είστε σίγουρος γι αυτό, ρίξετε και δεύτερη και τρίτη σταγόνα.
ΠΡΟΣΟΧΗ: το ρύγχος του κολλυρίου να είναι σχετικά μακριά από το μάτι για να αποφεύγονται τραυματισμοί. Μη μένετε σε χώρους με καπνό και έντονο κλιματισμό.
Μην τρίβετε τα μάτια σας.
Μη λούσετε τα μαλλιά σας την ίδια ή την επόμενη ημέρα και μη χρησιμοποιήσετε μακιγιάζ για τις επόμενες 2-3 ημέρες.
Αποφύγετε για 2-3 ημέρες μετά την επέμβαση να μπαίνει νερό της βρύσης στα μάτια σας.
Να χρησιμοποιείτε γυαλιά ηλίου όταν βρίσκεστε σε εξωτερικούς χώρους.
Οι μετεγχειρητικοί έλεγχοι γίνονται την πρώτη ημέρα μετά την επέμβαση και ακολούθως συνήθως μέσα σε 15 ημέρες, ένα μήνα και ανάλογα με την εντολή του ιατρού. Επανεπέμβαση ή συμπληρωματική διόρθωση μπορούν να γίνουν 3 περίπου μήνες μετά την επέμβαση και πάντα ανάλογα με την γνώμη του χειρουργού.